Joseph Sheridan Le Fanu 

Tłumaczenie: Paulina Braiter-Ziemkiewicz

Wydawnictwo Uroboros

Data premiery: 10.04.2024

Liczba stron: 176

Perełka literatury gotyckiej!

Jubileuszowe wydanie „Carmilli” Josepha Sheridana Le Fanu – klasycznej gotyckiej opowieści, która zapoczątkowała fascynację wampirami – w przekładzie Pauliny Braiter, wspaniale zilustrowane przez Aleksandrę Czudżak. Ukazuje się ono w pięćdziesiątą rocznicę pierwszego polskiego wydania tego dzieła w 1974 roku.

„Carmilla” to absolutna perełka literatury gotyckiej, po raz pierwszy wydana w 1872 roku. Powieść, jak na tamte czasy niezwykle nowatorska, przedstawiała bohaterkę kobiecą w zupełnie nowy sposób – jako wampirzycę, kobietę wampa, kobietę w relacji miłosnej z drugą kobietą. Pokazywała bez wcześniejszej pruderii kobiecą zmysłowość i cielesność.

„Carmilla” była inspiracją dla wielu późniejszych twórców, w tym przede wszystkim Brama Stokera, autora „Drakuli”, który w swoim dziele powielił wiele zaczerpniętych z niej motywów, między innymi wierzenia ludowe, rytuały dotyczące unicestwiania wampira czy wątki oniryczne. Niezwykle interesujące jest czytanie tego dzieła dziś, gdy powieść gotycka liczy sobie 150 lat.

„Absolutny klasyk gotyckiej literatury ożywa raz jeszcze, by kusić i uwodzić kolejne pokolenia. W mrocznym objęciu Carmilli czytelnik odnajdzie fascynującą opowieść o miłości, zdradzie i wiecznym pożądaniu, polecam

Edyta Janicka, autorka projektu Lesbioteka.

Na przestrzeni wieków napisano wiele książek z wampirycznymi bohaterami. Wiele z nich do dziś stanowi inspirację dla współczesnych artystów. Jedną z takich ponadczasowych i nieśmiertelnych historii jest ,,Carmilla" Josepha Sheridana Le Fanu. Nowelka pierwotnie była wydawana w latach 1871-1872 w magazynie ,,The Dark Blue". Później autor wydał ją w tomiku z innymi swoimi opowiadaniami. Nowe wydanie dzieła Sheridana Le Fanu jest wyjątkowe z kilku powodów. Do jej wydania przyczynili się także czytelnicy, którzy chcieli samodzielnego wydania ,,Carmilii", którego od wielu lat nie było na rynku. Z inicjatywy Edyty z @lesbioteka powstała petycja o wznowienie. Opowieść o Laurze i Carmilli trafiło do księgarni ponownie w 50 rocznice pierwszego polskiego wydania  (1974 r. ) w przekładzie Pauliny Braiter, z ilustracjami Aleksandry Czudżak.      

 - Mimo wszystko życie i śmierć to stany tajemnicze i doprawdy niewiele o nich wiemy. 

Z perspektywy współczesnych czytelników ,,Carmilla" Josepha Sheridana Le Fanu jest kolejną wampiryczną historią, ale społeczno-kulturowy i historyczny kontekst nadają tej publikacji większego znaczenia. W momencie premiery ,,Carmilla" była czymś nowatorskim i odważnym głównie ze względu ukazania relacji pomiędzy dwiema kobietami. 

Przez wiele wieków wampiry w literaturze były ukazywane jako postacie na wskroś złe. Nieśmiertelne potwory, wiecznie spragnione ludzkiej krwi, którym brakuje człowieczeństwa. Z czasem ich oblicze zmieniało się, ale dopiero za sprawą tekstów współczesnych  pisarzy wampiry w literaturze zaczęły kojarzyć się pozytywnie. Ukazując relacje pomiędzy Laurą a Carmillą Joseph Sheridan Le Fanu sięgnął po motyw wampirzycy, z którą już wiązały się negatywne skojarzenia. Związki homoseksualne w Wielkiej Brytanii i Irlandii były wówczas zakazane (Oscar Wilde ponad dwadzieścia lat po publikacji ,,Carmilii" został oskarżony o kontakty homoseksualne i skazany). Relacja między głównymi bohaterkami jest, więc od początku  zakazana i zła z punktu widzenia zasad społecznych, ale sposób jej przedstawienia, nadaje jej dwuznaczności. 

Tytułowa bohaterka to tajemnicza famme fatal, która łamie konsensus społeczny i moralny. Carmilla ma dwa oblicza. Jest czarującą, delikatną, zmysłową młodą kobietą, która swoim pięknem i urokiem osobistym zyskuje sympatię i aprobatę innych. Swoje drugie oblicze kobieta bardzo dobrze maskuje, choć jej opryskliwy i kpiący stosunek do świata daje się dostrzec pod przyjętą rolą. W kreacji bohaterki Sheridan Le Fanu dostrzeżemy niektóre klasyczne cechy wampira. 

Laura jest ucieleśnieniem niewinności, która mimo wszystko nie ma dużego wpływu na swoje życie. Mieszkająca w zamku i złakniona kontaktu z rówieśniczką jest zafascynowana swoim gościem. Świetnym pomysłem było uczynienie jej nieświadomym na aluzje wampirzycy, ale jednocześnie ulegającą jej urokowi.

Reszta bohaterów nie jest tak rozbudowana, ale autor świetnie ukazuje ich motywacje. W tej historii pełnią rolę strażników norm moralnych i społecznych. 

Relacja pomiędzy Carmillą a Laurą autor rozwija w sposób subtelny i dyskretny. Dwuznaczności samej historii nadaje narracja, która stylizowana jest na wspomnienia Laury. Ważną częścią tej opowieści i relacji pomiędzy dwiema kobietami stanowią sny, ich znaczenie oraz symbolika. Klimatu powieści nadaje miejsce akcji - stary zamek, a także miejscowe przesądy.

,,Carmilla"  Josepha Sheridana Le Fanu pomimo upływu lat wciąż zachwyca warstwą symboliczną i językową. Zdecydowanie warto sięgnąć po tę powieść gotycką która ma fantastyczny klimat oraz stała się prekursorem i inspiracją dla  wielu innych twórców, w tym Broma Stokera, autora ,,Draculi". 

Współpraca reklamowa (barter) Wydawnictwo Uroboros